НЦА тарихы

Ұлттық аккредиттеу орталығы дамуының қысқаша тарихы және қалыптасу кезеңдері

1989 жылы 21 желтоқсанда Еуропалық Қоғамдастық кеңесі саудадағы техникалық кедергілерді жою бойынша шаралар қабылдады. Өзге бағыттардың бірі ретінде аккредиттеу және сертификаттау сияқты құралдарды пайдалану арқылы сенімді қалыптастыру болды.

Сертификаттау мен аккредиттеуді дамыту мақсатында КСРО Қазақ Республикалық Мемстандарт басқармасының 1990 жылғы 29 желтоқсандағы № 76 бұйрығымен «Қазсертико» республикалық мемлекеттік енгізу кәсіпорны құрылды.

«Қазсертико» МҰЕК РМК құрылған сәттен бастап 1993 жылғы 18 қаңтардағы «Стандарттау және сертификаттау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының, Үкіметтің 93 жылғы 20 мамырдағы № 411 қаулысымен бекітілген міндетті сертификаттауға жататын өнімдер тізбесінің және Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сертификаттау жүйесінің негізгі нормативтік құжаттарының жобасын әзірлеуге тікелей қатысты.

«Қазсертико» МҰЕК РМК сертификаттау жөніндегі бас орган ретінде сертификаттау, өнімді сынау және сертификаттау мен аккредиттеу саласындағы нормативтік құжаттарды әзірлеу бойынша жұмыстар жүргізді.

1996 жылдың аяғында өнімді сертификаттау органдары мен сынақ зертханаларының желісі құрылды, ол сол кезеңге міндетті сертификаттауға жататын өнімдердің барлық дерлік тізімін қамтиды. Сертификаттау жөніндегі органдар мен сынақ зертханаларына қойылатын талаптарды және сертификаттау жөніндегі жұмыстарды жүргізу кезіндегі талаптарды белгілейтін 15 негізгі стандарт пен 40-тан астам ережені қамтитын нормативтік база дайындалды.

Құқықтық заңнаманы жетілдіру және өнімді сертификаттау жүйесін одан әрі дамыту және жетілдіру үшін 1999 жылы республика өндірушілерінің өнімдерінің қауіпсіздігі мен бәсекеге қабілеттілігі, сондай-ақ республика аумағына әкелінетін өнімдердің қауіпсіздігін бағалау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі ережелерін айқындайтын «Сертификаттау туралы» Қазақстан Республикасының жаңа Заңы қабылданды. Осы заң жобасын әзірлеуге «Қазсертико» МҰЕК РМК мамандары да қатысты.

2000 жылғы 9 тамызда Үкіметтің № 1227 Қаулысымен «Қазсертико» МҰЕК РМК және стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі біліктілікті арттыру институты республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны «Ұлттық аккредиттеу орталығы» ААҚ (бұдан әрі – ҰАО) құрылды.

Әлемдік экономикаға ықпалдасу үшін 2000 жылы Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұлттық заңнаманы үйлестіру, халықаралық стандарттарға жедел көшу және халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимылды кеңейту жөнінде міндет қойды.

Осы міндетті іске асыру мақсатында ҰАО осы бағыттағы алғашқы қадамдарды қабылдады және 2000 жылдан бастап ҰАО зертханаларды аккредиттеу жөніндегі халықаралық ұйымның (ILAC) аффилиирленген мүшесі, содан кейін 2007 жылы ҰАО қауымдастырылған мүшесі болды.

2007 жылғы 28 желтоқсанда Үкіметтің №1338 қаулысымен «Ұлттық аккредиттеу орталығы» ЖШС Қазақстан Республикасының аккредиттеу жөніндегі органы болып белгіленді.

2008 жылғы шілдеде Қазақстанда алғаш рет «Сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу туралы» Заң қабылданды, содан кейін сол жылдың тамыз айында құқықтық меншік нысаны бойынша бірқатар өзгерістерді бастан өткерген Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 27 тамыздағы №773 қаулысымен «Ұлттық аккредиттеу орталығы» ЖШС Қазақстан Республикасының аккредиттеу жөніндегі органы ретінде айқындалды.

Осылайша, Қазақстан кеңестік үкіметтен кейінгі кеңістікте сәйкестікті бағалау субъектілерін аккредиттеуді жүргізу жөніндегі функцияны басқарудың мемлекеттік емес нысанындағы ұйымның қарамағына бірінші болып сеніп тапсырды.

2010 жылдан бастап халықаралық ұйымдардың сарапшылары бағалағаннан кейін ҰАО сынақ және калибрлеу зертханалары бойынша ILAC (MRA) келісіміне қол қойды.

2012 жылы «Ұлттық аккредиттеу орталығы» ЖШС бірқатар тексерулерден кейін аймақтық ұйымның - Тынық мұхиты аккредиттеу жөніндегі ынтымақтастығы (PAC) PAC MLA келісімінің толыққанды мүшесі және қол қоюшысы болды.

РАС өңірлік ұйымына мүшелік 2013 жылы IAF MLA өнімін сертификаттауды көпжақты тану туралы келісімнің толық мүшесі және қол қоюшысы ретінде IAF-ке кіруге мүмкіндік берді.

2021 жылғы 28 маусымда Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 439 қаулысымен Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің «Ұлттық аккредиттеу орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны құрылды.

Аккредиттеу бойынша барлық жұмыстар халықаралық стандарттардың талаптарына қатаң сәйкестікте жүргізіледі.

Аккредиттеу жөніндегі халықаралық ұйымдарда тану Қазақстан Республикасын аккредиттеудің ұлттық жүйесін халықаралық талаптарға қолдауға және жетілдіруге міндеттейді.

Ұлттық аккредиттеу орталығы өз мүмкіндіктері шегінде өнімнің қауіпсіздігі мен сапасына деген сенімнің негізгі элементтерінің бірін, сондай – ақ өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің-аккредиттеуге сәйкестігін бағалаудың дұрыстығын жетілдіру жөнінде қажетті шаралар қабылдады және қабылдайтын болады.

ҰАО бірінші басшыларының тізімі:

1. Ванюков Василий Иванович (1990-1995 жж.)

2. Мещенко Анатолий Иванович (1995-1999 жж.)

3. Ерденбеков Камиль Халилович (1999-2000 жж.)

4. Адиятов Кендыбай Бахитжанович (2002 жж.)

5. Бегасильев Кыдрал Базаралович (2003 жж.)

6. Курмангалиев Серик Шолпанкулович (2003-2006 жж.) 

7. Омирханов Максут Асылбаевич (2006 ж.)

8. Дугалов Галымжан Тлектесович (2007 ж.)

9. Курмангалиев Серик  Шолпанкулович (2007-2009 жж.)

10. Есмуханова Жемис Жанузаковна (2009 ж.)

11. Сапаргалиев Мухат Жоламанович (2009 ж.)

12. Нурашев Тимур Бекбулатович (2011-2014 жж.)

13. Курмангалиев Серик Шолпанкулович (2015-2016жж.)

14. Уринбасаров Манас Идрисович (2016-2017 жж.)

15. Омирханов Максут Асылбаевич (2017-2019 жж.)

16. Мухамбетов Габит Мухамбетович (2019-2020 жж.)

17. Баутов Ринат Ахметович (2020-2021 жж.)

18. Тайжанов Кайнар Нуралыевич (2022 ж.)